Ontstaan Kruisweg

In de eerste eeuwen van onze jaartelling gingen veel pelgrims op weg naar Jeruzalem, om de weg te gaan die Jezus op zijn laatste levensdag heeft afgelegd. Het maken van een bedevaart naar Jeruzalem was echter alleen voor een beperkt aantal mensen mogelijk. Gaandeweg groeide daardoor het gebruik om de lijdensweg van Jezus in de eigen omgeving af te beelden. Bij kloosters en in kerken werden kruiswegen afgebeeld in de vorm van beeldengroepen, fresco’s of schilderijen. Zo kon men, door stil te staan bij elk van de afbeeldingen (statie), de lijdensweg van Jezus volgen.

Veertien Staties

Aanvankelijk hield men zich in de vormgeving van de lijdensweg aan de verhalen van de Bijbel. Al snel werden ook staties toegevoegd die op overlevering berusten, zoals de val van Jezus, de ontmoeting van Maria met Jezus en het drogen van het gezicht van Jezus door Veronica. Omdat het aantal afbeeldingen nogal varieerde, werd rond 1740 door Paus Clemens XII  besloten dat een kruisweg uit veertien staties moest bestaan. Vanaf dat moment waren alle Rooms-katholieke kerken verplicht een kruisweg in of om hun kerk op te nemen.

Het gebruik van de kruisweg is niet aan regels gebonden en kan zowel persoonlijk als samen worden gedaan. Men houdt vaak gezamenlijke kruiswegvieringen in de lijdenstijd. Zo wordt op Goede Vrijdag om 15.00 uur in veel Rooms-katholieke kerken de kruisweg biddend en mediterend gelopen. In de loop van de tijd hebben veel kunstenaars de kruisweg uitgebeeld en zijn er teksten en liederen gemaakt met persoonlijke overwegingen. Zo wordt het lijden van Jezus verbonden met het lijden van mensen in onze tijd. Ontelbaar veel gelovigen hebben in de loop der eeuwen troost gevonden door te bidden of mediteren bij de kruisweg. In het volgen van de kruisweg wordt het eigen lijden in perspectief geplaatst, om zo het persoonlijke leed aan te kunnen en met Christus te dragen. Deze vorm van devotie kan ons geloof verdiepen, rust en vrede geven en  zo vruchtbaar worden voor ons leven van alledag.

Bron www.kruiswegstaties.nl

Kruiswegstaties Willem Hesseling
“Handschrift van Liefde”

Tekst: Wil Bunnik en Corrie de Graaf

Zie hier De Mens.

De mens Jezus lijdt.

Hij is op aarde gekomen om mens te worden.

Ieder mens lijdt in het groot of in het klein; iedereen krijgt te maken met lijden. Het lijden van de mens is universeel.

Het lijden van Jezus wordt gezien en gevoeld in de kruiswegstaties. Statie betekent letterlijk: ‘plek om bij stil te staan.’

Over de hele wereld vinden we in Rooms katholieke kerken kruiswegstaties, die hun oorsprong vinden in het oude Jeruzalem. Hier zou Maria, volgens overlevering, als eerste de kruisweg van haar kind hebben gelopen, daarbij het leed doorvoelend dat Hem werd aangedaan.

Andere bronnen beweren dat Helena, moeder van de Romeinse keizer Constantijn, op zoek ging naar sporen waar Jezus zijn lijdensweg had doorstaan. Helena beweerde het kruis van Jezus gevonden te hebben op de berg Golgotha en reconstrueerde de weg die Jezus zou hebben afgelegd in het oude Jeruzalem naar de plaats waar hij uiteindelijk in het graf werd gelegd.

In de voetsporen van Helena volgden pelgrims, om zo de kruisweg van Jezus na te lopen. Nadat Jeruzalem in de elfde eeuw werd veroverd, waren de pelgrims niet meer welkom. Er ontstonden op tal van plaatsen in Europa plekken waar een kruisweg werd opgericht. Zo kon men toch een pelgrimage ondernemen naar een kruiswegstatie, zonder naar de oude plaatsen te hoeven gaan.

De kruisweg werd sindsdien een bron van inspiratie voor vele kunstenaars. Het aantal staties fluctueerde tussen de zeven en drieënveertig staties, totdat Paus Clemens XII (1730-1740) bepaalde dat het totale aantal veertien moest zijn. In 1741 beval Paus Benedictus XIV dat elke katholieke kerk een kruiswegstatie moest realiseren binnen de muren van de kerk. Voordien bestonden er al op tal van plaatsen, ook buiten kerken, kruiswegstaties in de open lucht. In Noord Italiaanse Alpen zijn de Heilige Bergen, de Sacri Monti, waarbij men tijdens het beklimmen van de berg langs kapellen loopt, waar in iedere kapel zich een statie bevindt van levensgrote beeldengroepen. Elk jaar vindt hier op Goede Vrijdag een processie plaats, waarbij men stilstaat bij het lijden, de kruisiging en de opstanding van Jezus. De gang langs de kapellen is ook fysiek zwaar, men stijgt steeds hoger de berg op, als het ware komt men dichterbij de hemel.

Kruiswegstaties treffen we door heel de wereld in een grote verscheidenheid aan. Beeldengroepen uitgehouwen in marmer, prachtig kunstig houtsnijwerk, schilderijen op paneel of doek of stucco, direct geschilderd op de muren binnen de kerk.

Vanaf de twintigste eeuw vinden we naast  de traditionele staties ook de geschiedenis van deze eeuw terug. Kunstenaars verwerken oorlogen, wanhoop en persoonlijk lijden in de kunstwerken. Allerlei stromingen worden zichtbaar uit de kunstgeschiedenis: impressionisme, expressionisme, surrealisme en abstracte vormen worden gebruikt.

In Nederland zijn de kruiswegstaties van Jan Toorop in de Bernulphuskerk in Oosterbeek en de omstreden staties van Aad de Haas in Wahlwiller zeer bekend. Toorop schilderde in strakke hoekige lijnen, Aad de Haas daarentegen in esoterische beelden.

De Goudse kunstenaar Willem Hesseling heeft zich op zijn eigen wijze laten inspireren door zijn kruiswegstaties. Willem begint met het verraad van Judas, welke in de officiële kruisweg niet wordt afgebeeld, volgt daarna de officiële volgorde tot de laatste statie, waarin hij niet de graflegging, maar juist de opstanding verbeeld.

Goudse Passie

Van 24 februari tot 2^e Paasdag 5 april 2021 kon men lopend door de middeleeuwse stad Gouda zich laten inspireren door de kruiswegstaties van Willem Hesseling. Stilstaan bij het lijden van Jezus, maar ook bij het eigen lijden. Misschien vragen over de eigen pijn overdenken.

Informatie over de Goudse Passie treft u hier.

Ongeacht cultuur achtergrond of religie is de kruiswegstatie een wandeling van lijden, pijn, maar ook steun, liefde en compassie voor de mens, met uiteindelijk de verlossing en opstanding.

Wij kunnen de kruiswegstatie zien als een universeel verhaal van de mensheid. Een verhaal is verbindend tussen volkeren en culturen. “Ze maken op een diep psychologisch niveau duidelijk wat ieder mens moet doormaken in zijn leven en voor welke problemen hij komt te staan tijdens zijn tocht. Verhalen voortkomend uit allerlei tradities roeren direct en concreet algemene menselijke thema’s aan en spreken daardoor tot ieders verbeelding en gevoel.”*

“Lang voor het ontstaan van de officiële godsdiensten was het vertellen van verhalen een manier om eeuwenoude wijsheden door te geven. Verhalen geven mensen troost aan het einde van een zware dag. Zoals dit het geval was in het verleden, is er in de huidige tijd plaats en ruimte voor verhalen die ons eigen spirituele pad kunnen verlichten. Zowel lichtgevend als ons een last ontnemend. Hierdoor verbinden deze vertellingen alle mensen van alle tijden. Een goed verteld verhaal maakt verbinding tussen ons persoonlijke leven en het algehele universum.”*

“De verhalen van de spirituele reizen van anderen werpen soms een verrassend licht op de onontkoombare moeilijkheden en inzichten van alle reizigers. Ze wijzen een pad, lichten ons bij en leren ons kijken naar de menselijke mogelijkheden en onmogelijkheden.”*

Erasmus: “Reizigers zijn wij in deze wereld, geen bewoners.”

*Uit Vertellingen, Een Bloemlezing, Servire Jubileumpocket.